“Ik voel me snel schuldig”, iets wat ik regelmatig hoor in de praktijk. Vaak van vrouwen. En dan vaak van vrouwen die sterk gericht zijn op de relaties met anderen. Hoe werkt dit nou eigenlijk? Wat is schuldgevoel precies en hoe kun je hier op een gezonde manier mee omgaan. Hoe kun je (overmatig) schuldgevoel loslaten?
Snel schuldig voelen
Er was een tijd in mijn leven dat ik me altijd heel snel schuldig voelde. Ik wilde niemand pijn doen. Ik wilde niet een vervelend gevoel geven aan anderen. Ik herinner me een fase met mijn man (toen nog vriend), dat als hij boos was om iets. Dan voelde ik mij meteen schuldig en dacht dan: “wat heb ik verkeerd gedaan?”. Ik wilde het dan goedmaken. Ik verdroeg het niet als de relatie niet harmonieus was.
Ik ontdekte, Ik hoef niks met zijn boosheid. Het is van hem. Dat was een bevrijding, het gaf enorm veel ruimte. Hij kon boos zijn en ik kon fluitend door het huis lopen. Ik kon het helemaal bij hem laten. Hij gaf de feedback: “Hee, ik merk dat jij niks meer doet met mijn boosheid en daardoor besef ik zelf meer wat ik doe”. Hierdoor realiseerde ik me: Als ik niet alles wegveeg voor de ander, wordt de ander meer geconfronteerd met zichzelf.
Wat is schuld eigenlijk?
In de praktijk zeggen vrouwen vaak: Ik voel me zo snel schuldig. Maar wat is dat eigenlijk: Schuld? Als je het woord schuld opzoekt in het woordenboek vind je het volgende. Het kan gaan om een geld-schuld: ‘Je bent me 100 euro schuldig’ of het gaat over het maken van een fout, of een misdaad. In het Engels heb je Debt voor een geldschuld en Guilt voor schuld naar aanleiding van een iets dat je hebt gedaan, een daad. In het Nederlands heb je maar één woord waar beiden onder vallen.
Schuld is een relationeel woord. Het gaat altijd over de relatie met een ander. “Ik heb jou iets aangedaan” of “Ik ben aan jou nog iets verschuldigd” in de zin van: ik moet nog iets betalen of geven. Het is bijna een soort schuifje dat je heen en weer kunt schuiven. Een soort energiebalans tussen twee personen (kunnen ook groepen mensen zijn of landen). De vraag is dan: Waar ligt de schuld?
Ik herinner me een fase met mijn man (toen nog vriend), dat als hij boos was om iets. Dan voelde ik mij meteen schuldig en dacht dan: “wat heb ik verkeerd gedaan?”. Ik wilde het dan goedmaken. Ik verdroeg het niet als de relatie niet harmonieus was.
Gezond schuldgevoel
Eigenlijk is schuldgevoel een heel mooi gevoel. Het stelt ons in staat om te kijken naar onszelf. Te reflecteren. Dat we kunnen erkennen: ‘Ik heb schuld’, is gezond. Of de schuld bij de ander leggen en kunnen communiceren “Au, je hebt me pijn gedaan” is ook belangrijk. Het helpt ons relaties gezond te houden. Voor gezond omgaan met schuldgevoel moet we kunnen kijken we naar onszelf én naar het aandeel van de ander.
Ongezond schuldgevoel
Heel vaak gaat het mis rondom het thema schuld. Hoe kan dat nou? Bij de definitie van het woord schuld staat: Het maken van een fout. Als jij iemand bent die een overtuiging over zichzelf draagt: ‘Ik doe het niet goed’/ ‘Ik doe het vaak fout’ of ‘Ik ben niet goed genoeg’, kan deze overtuiging jouw perceptie heel erg kleuren rondom het thema ‘fouten maken’. Je kunt dan veel te snel de conclusie trekken dat iets aan jou ligt. Je perceptie is dan niet schoon. Het is gekleurd door je eigen negatieve overtuigingen. Gevolg kan zijn dat jij veel te snel een fout bij jezelf legt. Niet meer helder ziet, wat van die ander is en wat van jouzelf is.
Of bij vrouwen die sfeergevoelig en empatisch zijn zie ik vaak dat zij zich óververantwoordelijk voelen. Om de lieve vrede te bewaren. Of om de sfeer prettig te willen houden. Dan kun je onbewust denken: ‘Het is mijn verantwoordelijkheid dat jij ( of jullie/ het gezin/ de collega’s) je goed voelt’. Maar.. dat is een denkfout. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen gevoel. Het is heel belangrijk dit bij jezelf te onderzoeken en écht gaan herkennen dat primair jijzelf, maar ook de ander écht verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen gevoelens.
We worden ook getraind door ouders en leraren of andere belangrijke mensen in ons leven. Mensen wijzen heel vaak met de vinger naar elkaar. We hebben vaak in ons verleden ongezonde voorbeelden rondom het concept schuld. Dan kunnen we ook onterecht tot de conclusie komen dat ‘het allemaal aan onszelf ligt’ of juist ‘allemaal aan de ander ligt’. Dit draagt bij aan de denkfout.
We kijken vaak naar buiten ipv naar binnen. Het vraagt dat je goed naar binnen kunt kijken: Wat is mijn pijn. Wat is mijn aandeel? Misschien is jouw aandeel wel dat je te snel sorry zegt.. te snel in de schuldige rol gaat zitten om de relatie veilig te houden. Wat is je echte aandeel dan? Jouw eigen innerlijke onveiligheid aankijken en helen.
Maar ook als iemand je echt pijn doet, moet je kunnen zeggen: “Hee dit doet me echt pijn!” Dat kenbaar maken en niet binnen houden. Dat vergt een gezonde eigenwaarde en correct kunnen zien wat van wie is.
Dus, hoe los je dit op? Hoe kun je ongezond schuldgevoel loslaten?
Er zijn dus, naar mijn idee, drie belangrijke oorzaken aan te wijzen voor ongezond omgaan met schuld:
1) Negatieve overtuigingen over jezelf.
2) Een Denkfout: Ik ben verantwoordelijk voor de relatie en de sfeer. Deze denkfout heeft vaak te maken met de voorbeelden die we hebben gehad. Jouw verleden: Hoe werd er met schuld omgegaan toen jij opgroeide? Werd er snel naar ‘de ander’ gewezen? Dan ben jij geconditioneerd om op een ongezonde manier met schuldgevoel om te gaan.
3) Innerlijke onveiligheid. Als je je veiligheid úit de relatie probeert de halen i.p.v. uit jezelf, loop je het gevaar in afhankelijke relaties terecht te komen. Dan kan maken dat je snel de schuld op je neemt, om de relatie ‘veilig’ te stellen, terwijl dit eigenlijk niet klopt.
Er zijn ook drie belangrijke oplossingen aan te wijzen:
Voor de negatieve overtuigingen is Zelfliefde het tegengif. Het gaan kijken naar en onderzoeken van de negatieve overtuigingen die je in je draagt. En de gevolgen die ze hebben in je leven. En: alle wonden hebben liefde nodig. Dus, kun jij zachtheid en liefde brengen naar jezelf op de plekken waar je nog negatief denkt over jezelf? Dit proces kan echt tijd kosten, maar het brengt uiteindelijk een veel gezonder evenwicht in je relaties.
Voor de denkfout vraag het vooral om bewustwording. Wat is écht mijn aandeel en wat is het aandeel van de ander. Het vraagt ook om het loslaten van het harmonie-model. Dat je symbiotische versmolten relaties achter je laat. Niet meer denkt: Ik moet jou gelukkig maken en jij moet mij gelukkig maken. Maar: hoe maak ik mezelf gelukkig? En als dát zo is, kun je gaan denken aan: Hoe kan ik mijn geluk delen met anderen. Maar, je bent er nooit verantwoordelijk voor. Dat ligt echt bij jezelf.
Nog even over symbiotische relaties. Wat we dan doen is: Veiligheid uit de relatie halen. En dat is eigenlijk funest voor de balans. Als kind is het nodig om veiligheid uit de relatie te halen, maar als volwassene niet meer.
Je mag dus leren om veiligheid uit jezelf halen. Hoe veiliger je je voelt in jezelf, hoe gezonder je kunt omgaan met schuld. Dan stap je uit de symbiose. Op je eigen twee benen, eigen twee voeten, in je eigen innerlijke veiligheid. Dan kun je zeggen: Dit is echt iets van jou. Jouw aandeel. En dat is echt mijn aandeel.
P.S. Bij deze blog hoort ook een podcast, deze luister je hier. Of op Spotify hier en op iTunes hier.
